Profilaktyka i promocja zdrowia. ZDROWA NIEDZIELA (132)
Kleszcze można spotkać praktycznie wszędzie. Nie zawsze w lesie można złapać „pasażera na gapę”. Wystarczy wizyta w parku, spacer z psem czy praca w ogródku. Ich ukąszenie, choć bezbolesne, może wiązać się z ryzykiem zakażenia chorobami odkleszczowymi. Jak unikać ukąszenia i co zrobić, gdy jednak do tego doszło. Dziś o tym w naszym niedzielnym cyklu prozdrowotnym.
Kleszcze są nosicielami groźnych dla ludzi patogenów
Kleszcz pospolity jest pajęczakiem, który przechodzi trzy fazy cyklu rozwojowego – od larwy po nimfę, aż do postaci dorosłej w ciągu 2–3 lat. Żeby mógł się przekształcić w kolejną postać, musi napić się krwi zwierzęcia lub człowieka.
Kleszcz może mieć wielkość główki od szpilki. Czeka na żywiciela na krzewach, w trawie, w miejscach wilgotnych. Kleszcze są najbardziej aktywne od wiosny do wczesnej jesieni.
Zakażenie boreliozą
Borelioza, inaczej choroba z Lyme, to choroba bakteryjna. Niewielki odsetek kleszczy jest nosicielami i nie każdy kontakt z zakażonym kleszczem powoduje zachorowanie, ale jeśli borelioza się rozwinie, może prowadzić do poważnych powikłań.
Borelioza może rozwijać się w ciągu miesięcy, a nawet lat. Bezwzględnie trzeba ją leczyć. Dlatego już pierwsze objawy wymagają antybiotykoterapii.
Nieleczona borelioza może prowadzić do wielu groźnych powikłań neurologicznych, zaburzeń serca czy chorób stawów. Konieczny może być pobyt w szpitalu i rehabilitacja.
Jak rozpoznać zakażenie?
W ciągu 1-6 tygodni w miejscu ugryzienia przez kleszcza może się pojawić:
- rumień wędrujący - zmiana o kształcie owalnym, która w miarę upływu czasu się powiększa (na ogół ma kształt obrączkowaty, jednak czasami może mieć inną postać lub w ogóle nie wystąpić)
- gorączka
- zmęczenie
- bóle głowy uczucie rozbicia.
WAŻNE! Uważnie obserwuj swoje samopoczucie i wygląd skóry po ugryzieniu. Samoistne zniknięcie rumienia wędrującego nie oznacza wyzdrowienia.
Utrzymuje się wysoka liczba zachorowań na choroby przenoszone przez kleszcze
W 2024 roku lekarze POZ udzielili pomocy ponad 98 tys. pacjentom z chorobami odkleszczowymi. Wśród nich, aż 62 tys. osób miało boreliozę – chorobę, która nieleczona prowadzi do groźnych powikłań neurologicznych i kardiologicznych.
Liczba pacjentów zgłaszających się z chorobą przenoszoną przez kleszcze w latach
2021 r. - 85 tys.
2022 r. - 95 tys.
2023 r. - 104 tys.
2024 r. - 98 tys.
Widać również wyraźną sezonowość zachorowań na choroby odkleszczowe. Najwięcej pacjentów zgłasza się do lekarza POZotwiera się w nowej karcie z chorobą odkleszczową w wakacje, tj. od czerwca do sierpnia, kiedy spędzamy więcej czasu wśród zieleni.
Zdecydowanie rzadszą, ale bardziej niebezpieczną chorobą przenoszoną przez kleszcze jest wirusowe odkleszczowe zapalenie mózgu. W 2024 r. zachorowało 850 osób.
Samodzielne usunięcie kleszcza
Jeżeli zobaczyłeś kleszcza wkłutego w skórę - usuń go jak najszybciej. Im dłużej kleszcz ma kontakt z krwią człowieka, tym większe jest ryzyko zakażenia.
Znaczący wzrost ryzyka zakażenia bakterią przenoszoną przez kleszcze pojawia się po 36 godzinach od momentu wkłucia.
W aptekach są dostępne narzędzia do bezpiecznego i skutecznego, samodzielnego usuwania kleszczy. Wszystkie z nich gwarantują bezpieczne uchwycenie kleszcza bliżej skóry i wyciągnięcie go.
Po usunięciu kleszcza należy zastosować czynności higieniczne tj. umycie i zdezynfekowanie skóry np. wodą utlenioną.
Co zrobić kiedy kleszcz pozostanie w skórze?
W sytuacji, w której w trakcie usuwania kleszcza pozostanie duży fragment jego ciała np. główka, należy zgłosić się do lekarza.
Mniejsze fragmenty kleszcza, które w trakcie usuwania pozostaną pod skórą z reguły nie zwiększają ryzyka zakażenia, wówczas wystarczy umycie i dezynfekcja rany.
Według dr Agnieszki Jankowskej-Zduńczyk nieprawidłowe usuwanie kleszczy zwiększa ryzyko zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi.
Dlatego pamiętaj by kleszcza:
- nie wyciągać „gołymi” palcami
- nie rozgniatać
- nie wyciskać
- nie wykręcać
- nie przypalać
- nie smarować tłustymi substancjami lub innymi chemikaliami np. kosmetykami do ciała, oliwą z oliwek
- nie usuwać igłą.
Jeśli kleszcz zostanie w całości usunięty przed upływem 24 - 48 h od ukąszenia, ryzyko rozwoju choroby jest mniejsze.
Kiedy po pomoc do lekarza?
Porady lekarza mogą wymagać sytuacje, w których:
- wystąpiło zaczerwienie i/lub obrzęk, w miejscu wkłucia i/lub wokół niego po całkowitym lub niecałkowitym usunięciu kleszcza (w sytuacjach, gdy pozostał duży fragment)
- wystąpiły nagłe i inne poważne objawy: wysoka gorączka, nudności i wymioty, bóle głowy lub objawy neurologiczne.
Jeśli lekarz zadecyduje o konieczności interwencji chirurgicznej, otrzymasz odpowiednie skierowanie na dalsze leczenie.
Badaj siebie, nie kleszcza
Zdarza się, że po ugryzieniu przez kleszcza przynosimy pajęczaka do laboratorium diagnostycznego do zbadania. Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych zdecydowanie to odradza.
– Takie badanie, zgodnie z przepisami, nie może być uznane za badanie diagnostyczne. Co więcej, nie jest także rekomendowane przez gremia naukowców oraz specjalistów w dziedzinie chorób zakaźnych – informuje Monika Pintal-Ślimak, prezes Krajowej Rady Diagnostów Laboratoryjnych.
Badanie kleszcza pozwala jedynie określić, czy jest on nosicielem krętków Borrelia. Dodatni wynik nie potwierdza przeniesienia krętków do organizmu ludzkiego. Nie można zatem na podstawie badania kleszcza potwierdzić, że doszło do zarażenia u człowieka.
Jak zapobiegać zachorowaniu?
- unikaj spacerów porośniętymi brzegami rzek,
- wśród wysokich traw,
- na leśnych mokradłach - to naturalne środowisko bytowania kleszczy
- załóż wysokie buty, długi rękaw i długie spodnie,
- zadbaj o nakrycie głowy wybieraj ubrania o jasnych kolorach, na których szybciej można zaobserwować kleszcza i usunąć go zanim dojdzie do ukąszenia
- stosuj środki odstraszające kleszcze np.: kremy, aerozole, olejki
- po spacerzewytrzep odzież, aby usunąć kleszcze, które nie zdążyły się wkłuć w skórę i obejrzyj całe ciało, zwracając szczególną uwagę na okolice brzucha, piersi, pachwin i kolan - to częste obszary ukąszeń kleszczy.
